Postępowanie karnoskarbowe wszczynane w celu zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego to problem towarzyszący podatnikom już od dłuższego czasu. Wszczęcie takiego postępowania następuje często w ostatnim momencie, na krótko przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Sytuacja taka stawia podatnika w niezwykle niekorzystnej sytuacji prawnej.
Zobowiązanie podatkowe – termin przedawnienia a sytuacja prawna podatnika
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Nieuregulowane zobowiązanie podatkowe powiększa się o odsetki za zwłokę. Przy dużych kwotach zobowiązań podatkowych i po upływie niemalże pięciu lat od momentu terminu płatności wysokość odsetek może być znaczna. Ponadto po upływie kilku lat od terminu płatności podatku podatnik znajduje się w trudnej sytuacji dowodowej. Obrona praw podatnika jest utrudniona, na co mają wpływ takie okoliczności jak kłopoty z odszukaniem odpowiednich dokumentów czy zmiany kadrowe. Z upływem czasu związany jest również problem niepamiętania okoliczności związanych ze zdarzeniami stanowiącymi podstawę nałożenia podatku. Podatnik może mieć trudności z wykazaniem, że wykonał kwestionowaną przez organy usługę lub poniósł określone koszty osiągnięcia przychodu.
Postępowanie karnoskarbowe – zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem sprawy
Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej zwana: op) bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.
Ze wskazanego wyżej przepisu wynika wprost, że po wszczęciu postępowania karnoskarbowego termin przedawnienia zobowiązania podatkowego nie biegnie dalej. Dopiero gdy postępowanie karnoskarbowe prawomocnie zakończy się, termin przedawnienia kontynuuje swój bieg od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania karnoskarbowego (art. 70 § pkt 1 op).
Należy pamiętać, że przypadku skazania podatnika za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe jest on zobowiązany do uiszczenia całej nieprzedawnionej należności (czyli wraz z odsetkami za zwłokę). Ponadto na zasadach określonych w Ustawie z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (zwanej dalej: kks) skazany podlega karze pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywny lub orzeka się wobec niego środki karne lub zabezpieczające.
Postępowanie karnoskarbowe – faktyczna potrzeba czy obejście prawa?
Wszczynanie postępowań karnoskarbowych w celu zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ma umożliwić organom podatkowym zakończenie kontroli, które nierzadko są długotrwałe i wymagają przeprowadzenia licznych czynności. Bez wszczęcia postępowania karnoskarbowego zobowiązania podatkowe przedawniłyby się. Takie działanie organów może stanowić próbę obejścia przepisów prawa i stanowi realne zagrożenie dla praw podatników, w szczególności małych i średnich przedsiębiorców.
Wyroki korzystne dla podatników…
Zgodnie z pierwszą linią orzeczniczą sądy administracyjne badają kwestię zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego po wszczęciu postępowania karnoskarbowego. Jeżeli istnieje podejrzenie, że organ podatkowy wykorzystuje zawieszenie biegu terminu przedawnienia w sposób instrumentalny, to zastosowanie art. 70 § 6 pkt 1 op nakłada na organ konieczność przedstawienia w decyzji podatkowej dowodów i czynności podjętych w postępowaniu karnoskarbowym uzasadniających wszczęcie i prowadzenie postępowania karnoskarbowego. Mówiąc prościej – organ powinien przekonać podatnika, że czynności podjęte w ramach postępowania karnoskarbowego były uzasadnione. Organ podatkowy musi wykazać, że faktycznie zachodziło podejrzenie popełnienia czynu zabronionego w związku z przedmiotem postępowania podatkowego.
NSA zwrócił uwagę, że stosowanie art. 70 § 6 pkt 1 op przez organy podatkowe nie może skutkować naruszeniem zasady zaufania do organów podatkowych. Omawiany przepis nie może stanowić podstawy do zawieszenia biegu terminu przedawnienia w związku z wszczęciem postępowania karnoskarbowego jeżeli to postępowanie wszczęto z przekroczeniem zasady zaufania do organów podatkowych.
Na koniec warto zaznaczyć, iż wojewódzkie sądy administracyjne (zwane dalej: WSA) przy rozpoznawaniu skarg na decyzje podatkowe biorą pod uwagę z urzędu kwestię upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Oznacza to, że kwestia zawieszenia biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 op musi zostać przez WSA zweryfikowana w toku postępowania wywołanego wniesieniem skargi na decyzję podatkową. Podczas takiej weryfikacji sąd administracyjny może kontrolować, czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystywania art. 70 § 6 pkt 1 op biorąc pod uwagę całokształt okoliczności postępowania podatkowego.
…oraz druga linia orzecznicza
Istnieje jednak druga grupa orzeczeń, która reprezentuje poglądy przeciwne do przedstawionego powyżej. Zgodnie z nią art. 70 § 6 pkt 1 op nie daje podstaw prawnych do analizy okoliczności wszczęcia postępowania karnoskarbowego. Jeżeli podatnik podnosi zarzut instrumentalnego wykorzystania postępowania karnoskarbowego w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia to sąd administracyjny nie może zbadać takiego zarzutu. Wynika to z faktu, że przedmiotem orzekania sądów administracyjnych nie są postępowania karnoskarbowe. Badanie okoliczności wszczęcia takiego postępowania wykracza poza zakres sprawy sądowoadministracyjnej. Wszelkie nieprawidłowości dotyczące postępowań karnoskarbowych powinno analizować się w oparciu o przepisy kks oraz kpk. W związku z tym zagadnienie to podlega kontroli sądów karnych. To czy postępowanie karnoskarbowe wszczęto zasadnie lub instrumentalnie znajduje się poza kontrolą sądów administracyjnych. Tym samym podatnik nie może powoływać się na nadużycie prawa przez organ podatkowy, który wszczął sprawę karnoskarbową.
Oczekując na uchwałę
W obliczu występujących rozbieżności w orzecznictwie uchwała NSA powinna ukształtować jednolitą interpretację art. 70 § 6 pkt 1 op. Brak uchwały nie oznacza jednak, że podatnicy znajdują się obecnie w niekorzystnej sytuacji. Należy zauważyć, że stanowisko wyrażone przez NSA w uchwale nie musi podzielić poglądów sądów administracyjnych sprzyjających podatnikom. Z kolei spośród obecnie zapadających wyroków przeważa stanowisko chroniące skarżących przed nadużyciem prawa ze strony organów podatkowych. Warto zatem już teraz rozważyć wniesienie skargi do WSA na decyzję podatkową wydaną z naruszeniem przepisów przedawnieniu zobowiązania podatkowego.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy w związku z postępowaniem podatkowym lub sprawą karnoskarbową – zapraszamy do kontaktu
Podobne wpisy:
- Fałszowanie faktur. Czy każda nieścisłość w fakturze to „zbrodnia vatowska”?
- Podanie nieprawdy w deklaracjach podatkowych. Jakie konsekwencje mogą spotkać winnego?
- Wyłudzenia zwrotu podatku VAT. Uchylanie się od podatku VAT
- W jaki sposób organy podatkowe wybierają podatników do kontroli podatkowej?
- Konfiskata rozszerzona – na czym polega poszerzony przepadek mienia?
- Przestępstwo a wykroczenie skarbowe
- Sankcje gospodarcze a cło antydumpingowe
- Czy można podjąć zawieszoną sprawę karną?
- Terminy przedawnienia przestępstw