COVID-19 a prawa i wolności jednostki
Pandemia COVID-19 wpłynęła w zasadzie na wszystkie dziedziny naszego życia. Trudności związane z funkcjonowaniem podczas pandemii odczuli zarówno przedsiębiorcy jak i osoby fizyczne. W związku z wprowadzaniem ograniczeń mających na celu zapobieganie pandemii COVID-19 ze strony środowisk prawniczych pojawiły się zastrzeżenia dotyczące legalności stosowanych rozwiązań prawnych. W niniejszym wpisie przedstawimy najistotniejsze problemy prawne wynikające z wprowadzenia restrykcji związanych z COVID-19, o których orzekały dotychczas sądy.
Zgodnie z Konstytucją ograniczenia w zakresie korzystania z wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne dla ochrony zdrowia. Należy wskazać, że do wolności i praw zalicza się między innymi wolność osobistą, wolność poruszania się, wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Warto również dodać, że Konstytucja dopuszcza ograniczenie wolności działalności gospodarczej. Może ono nastąpić tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Jak wskazano powyżej, wszelkie ograniczenia wolności i praw mogą wynikać jedynie z przepisów ustaw. W przypadku pandemii COVID-19 wprowadzanie ograniczeń jest uzasadnione celem ochrony zdrowia publicznego i ważnym interesem publicznym. Problematyczną kwestią pozostaje jednak sposób, w jaki wprowadzono przedmiotowe ograniczenia. Mianowicie przepisy wprowadzające obostrzenia zostały wydane w formie rozporządzeń. Rozporządzenia te zawierają szczegółowe wykazy obostrzeń.
Zgodnie z orzecznictwem przepis ustawy musi określać wszystkie podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności. Organy państwowe nie mogą swobodnie określać kształtu obostrzeń według swojego uznania. Zatem nie wystarczy wpisać do ustawy o zapobieganiu chorobom zakaźnym przepisów upoważniających do wydania rozporządzenia o ograniczeniu praw i wolności. Uregulowanie obostrzeń przy pomocy rozporządzeń doprowadziło do naruszenia szeregu podstawowych wolności i praw jednostki.
Orzecznictwo:
Reasumując, ograniczenia określone w rozporządzeniach nie prowadzą do skutecznego wprowadzenia ograniczenia wolności lub praw.
Orzecznictwo a konkretne ograniczenia
1. Ograniczenie wolności poruszania się
b) Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2021 r., sygn. akt II KK 74/21
c) Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2021 r., sygn. akt II KK 97/21
2. Ograniczenie wolności organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich
3. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę aktualną sytuację związaną z pandemią COVID-19 niewykluczone jest wprowadzenie kolejnych obostrzeń. W związku z tym istniejące już orzecznictwo sądów powszechnych i administracyjnych może okazać się pomocne dla osób, którym wymierzono kary za łamanie antypandemicznych restrykcji.
W przypadku wymierzenia kar za łamanie przepisów związanych z COVID-19 zachęcamy do konsultacji z kancelarią radcy prawnego.
